Edukacja przez ruch Doroty Dziamskiej to system form i metod kształcenia oraz terapii, który wykorzystuje naturalny, spontaniczny ruch organizmu w procesie jego rozwoju. System opiera się na zaplanowanym wspieraniu rozwoju pamięci długotrwałej. Wszystkie ćwiczenia wykorzystują naturalny ruch dziecka.
System przeznaczony jest dla dzieci uczęszczających do przedszkola i młodszych klas szkoły podstawowej. Realizuje ona założenia integracji sensorycznej, wspomaga procesy uczenia się, tym samym zapamiętywania.
„Edukacja przez ruch” oparta została na podstawie badań różnych naukowców (np. E. Poppla), którzy potwierdzili że, aby człowiek mógł się prawidłowo rozwijać, to proces uczenia się powinien angażować wszystkie zmysły. Niezbędny staje się ruch, poprzez który możliwa jest prawidłowa praca zmysłów, dzięki nim dokonują się zmiany w czterech obszarach rozwojowych człowieka, tj.: fizycznym, emocjonalnym, społecznym oraz poznawczym. System „Edukacji przez ruch” nie jest rozumiany jako integracja treści programowych, ale jako zintegrowany sposób pracy organizmu podczas uczenia się. Powtarzające się sekwencje tego ruchu są podstawą systemu.
Celem ćwiczenia edukacji przez ruch jest aktywizowanie struktury pamięci długotrwałej, a konkretnie jej trzech struktur:
a) Pamięci proceduralnej (dziecko rusza się w każdym ćwiczeniu),
b) Pamięci zdarzenia, epizodycznej (przeżycia emocjonalne danego ćwiczenia – dźwięki, muzyka, rytm),
c) Wiedzy (efekt ćwiczenia, np. praca plastyczna staje się punktem wyjścia do realizacji innych treści).
Każde zajęcie prowadzone omawianą metodą zawiera kolejne etapy:
a) ćwiczenia o charakterze graficznym lub manipulacyjnym – rytmicznie wykonywane przy optymalnym ruchu ciała,
b) swobodne działanie z wykorzystaniem różnych technik plastycznych, prowadzące do powstania karty pracy
c) zestawienie indywidualnych kart pracy w kartę zespołową, swobodna rozmowa na jej temat, wykorzystanie powstałej karty pracy do przemyślanej analizy, dzięki której można zaplanować kolejne formy działania dzieci podczas zajęć.
Kropki, kreski, owale, wiązki.
Oparte na rozważaniach Ernsta Poppla. Wszystkie ćwiczenia systemu dotycza jednoczesnej stymulacji trzech struktur pamięci długotrwałej.
a) Aby uruchomić pamięć sposobów postępowania, dziecko rusza się w każdym ćwiczeniu według określonej procedury ruchu. Mechanizmy pamieci proceduralnej uruchamiają się podczas uczenia się określonej sekwencji ruchów.
b) Kolejnym elementem ćwiczeń jest dźwięk, muzyka, rytm – wpływają one na przeżycie emocjonalne ćwiczenia. Tworzy to pamięć zdarzenia, obrazu. Muzyka ma wpływ na pamięć epizodyczną.
c) Ostatnim elementem jest wiedza – efekt cwiczenia staje się punktem wyjścia do rozmów, komentarzy, które nauczyciel wykorzystuje do realizajci zaplanowanych treści. Wiedza
to fakty przechowywane w pamięci semantycznej.
Wszystkie ćwiczenia biorą pod uwagę możliwości motoryczne oraz fizjologiczny ruch organizmu.
U dzieci trzyletnich kreślenie może być dokonywane jedna ręką, tak aby doprowadzic do stabilizacji lateralnej, natomiast u dzieci sześcio- lub siedmioletnich ćwiczenia graficzne sa stosowane naprzemiennie, aby możliwy był odpoczynek od wielu czynnościi, które wykonywane są jedną ręką. Ważne w dostosowaniu wieku do cwiczeń są także kontakty społeczne dziecka.
Każde zajęcie systemu powinno zawierać takie elementy jak:
a) Ćwiczenie o charakterze graficznym lub manipulacyjnym, rytmicznie wykonywane przy optymalnym ruchu całego ciała.
b) Swobodne działanie z wykorzystaniem różnorodnych technik plastycznych. Prowadzą one do powstania kart pracy.
c) Zestawienie indywidualnych kart pracy w kartę zespołową. Swobodna rozmowa na jej temat.
d) Wykorzystanie powstałej karty pracy do analizy, dzięki której możliwe jest zaplanowanie kolejnej formy działania dzieci podczas zajęć.
W zależności od poziomu rozwoju społecznego dzieci „Edukacja przez ruch” wykorzystuje różne formy aktywności, które są bardziej lub mniej złożone. Podstawowe formy aktywności:
a) Ćwiczenia – najbardziej prosta forma aktywności, doskonalą poszczególne funkcje organizmu, np. Kreślenie kropek, kresek, klaskanie i tupanie.
b) Zabawy – bardziej złożona forma. Składają się z kilku ćwiczeń np. Chodzenie wokół stołu
i rytmiczne kreślenie kropek raz prawą, raz lewą ręką.
c) Gry – złożone formy aktywności. Składają się z kilku ćwiczeń. Dzieci wykonują czynności według ściśle określonych zasad, np. ograniczenie czasu ich wykonywania.
System „Edukacja przez ruch” zawiera ćwiczenia polegające na kreśleniu znaków grafomotorycznych. Zależne są one od wieku dzieci: od prostych do łączenia ich w znak bardziej skomplikowany.
